http://maps.google.com/maps?q=
(පින්තූර මූලාශ්‍රය http://www.panoramio.com/photo/46471308)
ගෞතම බුදු පියාණන් වහන්සේගේ පරිනිර්වාණය සිදු වූයේත්, ශ්‍රී දේහය ආදාහනය කළේත්,ද්‍රෝණ බමුණා විසින් සර්වඥ ධාතු බෙදීම සිදු කළේත් කුසිනාරා නුවරදීය. ඒ කුසිනාරා නුවර එදා පිහිටියේ මල්ල රජුන්ගේ රටෙහිය.
අශෝක මහරජතුමා ද බුද්ධ පරිනිර්වාණය සිහිපත් කිරීම සඳහා ඉන්දියාවේ “කාසියා” නමින් අද හඳුන්වන ස්ථානයක ස්මාරකයක් කරවීය. ස්ථූපයක් ද කරවීය. පසුව ඒහි බුදු පිලිමයක් ද ඉදිකර ඇත.
ගෞතම බුදුන් පිරිනිවියේත්, ශ්‍රී දේහය ආදාහනය කළේත් ද්‍රෝණ බමුණා ධාතු බෙදා දුන්නේත් මේ හෙළදිවේ දීමය.එදා මල්ල රට අග නුවර අද බලංගොඩට පහළින් පිහිටි රජවක මහවලතැන්න,උග්ගල් කල්තොටවේලිඔය සිට සංඛපාල තෙක් ඇති ප්‍රදේශය මල්ලව රාජධානියට අයත් ප්‍රදේශ විය. අද “බුදුගල” කූරගල නමින් බලංගොඩට පහලින් කල්තොට පාරේ පිහිටි ප්‍රදේශය එදා ගෞතම බුදුන් පිරිනිවී ස්ථානයයි.අදටත් මේ ස්ථානයේ විශාල ප්‍රමාණයක් නටබුන් දැක ගත හැකිය. එකල මල්ල රජ දරුවන් ඉදිකළ සිහිවටන හා සෙල් ලිපි සියල්ලමත් ආදාහනය කිරීමට ඉදිකළ පංචාවාසයත් අදටත් මෙහි දකින්නට ඇත. ගෞතම බුදු පියාණන් කුසිනාරා නුවරදී (හෙළදිව බුදුගලදී)පිරිනිවන් පා වදාළ පසුව එහිදීම ආදාහනය කළ බවත් ,ඒ සඳහා මූලිකවී කටයුතු කළේ මල්ලව රජ දරුවන් බවත් මහා පරිනිබ්බාණ සූත්‍රයේම සඳහන් වී ඇත. ද්‍රෝණ බමුණා විසින් ධාතු බෙදීමේදී මල්ලව රජ දරුවන්ට ලැබුණු දන්ත ධාතූන් වහන්සේ කුසිනාරා නුවරම (එනම් බුදුගල නමින් අද හඳුන්වන ස්ථානයේම) දන්තධාතු මන්දිරයක් තනවා ආරක්ෂා සහිතව තැන්පත් කර මල්ලව රජ පරපුර විසින් පුද පූජා පවත්වමින් රැක ගත් බව පෙනේ. හෙළදිව ඉදිකළ පළමුවැනි දන්ත ධාතු මන්දිරයේ මුල් අඩිතාලම අදටත් බලංගොඩ බුදුගලදී කාටත් දැක ගත හැකිය.
දන්ත කුමරු හා හේමමාලා කුමරිය යනු මෙම මල්ලව රජ පරපුරෙන් ම බිහි වූ දන්ත ධාතූන් වහන්සේව රැක බලාගත් හෙළදිව උපන් දෙදෙනෙකි. මල්ලව රටේ රාජ බලය දුර්වල වී යෑමත් සමන්ගම තමන් මෙතෙක් කල් සඟවා ආරක්ෂා කරගෙන සිටි දන්ත ධාතූන් වහන්සේව අනුරාධපුරයේ රජකම් කල කිත්සිරිමෙවන් රජුට හොර රහසේම ගෙන ගොස් භාර දුන්නේද මේ හෙළයේම උපන් දන්ත කුමරු හා හේමමාලා කුමරිය යන දෙදෙනායි.
මහාවංශ අ‍ටුවාවේද මේ කතා පුවත නිවැරදිවම සටහන් වී ඇත. ඒ දන්ත කුමරු හා හේමමාලා කුමරිය ලංකාපුරයට ජන්බුද්වීපයේ සිට දන්ත ධාතූන් වහන්සේව වැඩමවාගෙන ආ පුවතයි. අද බුදුගල යනු එදා කුසිනාරා නුවරයි.කුසිනාරා නුවර පිහිටියේ බුදුන් ජන්මය ලබන ජන්බුද්වීපයේ හෙළ දිවයිනේය. ලංකාපුර වූයේ අනුරාධපුර නගරයයි.අදටත් බුදුගල නමින් ඇති අක්කර 15 ක පමණ විශාල භූමි ප්‍රදේශයක මල්ලව රජදරුවන් විසින් එදා ඉදි කරන ලද ගොඩනැගිලි වල නටඹුන් කාටත් දැක ගත හැකිය.
මහා පරිනිබ්බාණ සූත්‍රයේ දක්වා ඇති පරිදි රජගහ නුවර සිට විශාලා මහනුවරටත් එතැන් සිට බේලුව ගමටත් ,එතැන් සිට පාවා නුවරටත් පැමිණි ගෞතම බුදුන් එහිදී පිරිනිවන් පෑ සේක. රජගහ නුවර වේළුවනය එදා පිහිටියේ අම්පාර නිල්ගල පාරේ පිහිටි රජගලතැන්න නම් ස්ථානයේය. එතැන් සිට බිබිලටත් ,මැදගම හා මොණරාගලටත් එතැන් සිට මාලිගාවිල හරහා විශාලා මහ නුවරටත් පැමිණියහ. අද විශාලා මහනුවරක් දකින්නට නැත. එය යාල අභය භූමියේ වනය හරි මැද කුඹුක්කන් ඔය අසල පිහිටි තැනකි. එහිද විශාල නටඹුන් රාශියක් අදටත් දකින්නට ඇත. ඒවා මහ වනයෙන් තවමත් යට වී ගොස් ඇත. අද මේ ස්ථානය කැබිලිත්ත දේවාලය ලෙසින් හඳුන්වයි.
විශාලා මහනුවර සිට බේලුව ගමට (බුත්තල) පැමිණ එතැන් සිට වැල්ලවායට පහලින් පිහිටි ඇතිලිවැව ප්‍රදේශය හරහා හබ්බෙගමුවටත් පැමිණියහ. එදා පාවා නුවර වූයේ අද හබ්බෙගමුව නම් මහ වනයෙන් වැසුනු ප්‍රදේශයයි. ඇතිලිවැව හා හබ්බෙගමුව අතර මාර්ගයේ එදා බුදුපියාණෝ රෝගීව දින දෙක තුනක් ගත කළහ.ඒ විශාල ගල්ලෙන් අදටත් එහි දකින්නට ඇත. මේ සියල්ලම දැන් මහ වනයෙන් වැසී ගිය ප්‍රදේශයන් ය.පාවා නුවරින් ගඟින් එතෙරව මල්ල රජදරුවන්ගේ රටේ කුසිනාරා නුවරට පැමිණි බව සඳහන්ය.එදා එගොඩ වූ ගඟ අද වේලි ඔය නමින් නම් කළ වලවේ ගඟේම තැනකි. එදා මල්ල රජ දරුවන්ගේ රාජධානියේ අග නුවර වූයේ බලංගොඩ ,රජවක මහවලතැන්න ප්‍රදේශයයි. බුදුගල නම් වූ ගෞතම බුදුන් පිරිනිවන් පෑ ස්ථානය මහවලතැන්නට සැතපුම් 10 ක් පමණ පහලින් පිහිටියේය. එදා එය කුසිනාරා නම් විය.අද එය බුදුගල කූරගල යන නමින් හැඳින්වෙයි.
මේ අනුව සිදුහත් උපත,ගෞතම බුදුන්ගේ සම්මා සම්බෝධියට පැමිණීම, පළමු ධර්ම දේශනය පැවැත්වීම මෙන්ම පිරිනිවන් පෑම යන මේ වැදගත් අවස්ථාවන් හතරම සිදු වූයේ එදා මේ හෙළදිවම පිහිටි ජන්බුද්වීපයේදීය.ඉන්දියාවේදී එදාඅශෝක මහ රජු විසින් ඉදි කරන ලද්දේ මේවායේ ම ආකෘතීන්ය. අද ලංකාවේ බෞද්ධයා ඉන්දියාවේදී දැක බලාගෙන වඳින්නට යන්නේ මේ ආකෘති වලට මිස නියම වශයෙන් ම නියත වූ තැනකට නොවේ. මෙය අනුමානයෙන් කරනු ලබන ප්‍රකාශයක් නොව සත්‍යය දැකීමෙන් ම කරන ප්‍රකාශයකි. සද්ධාවන්ත කුල පුත්‍රයින් සඳහා ම මතුකර පෙන්වාදෙන සත්‍යයකි.
ගෞතම බුදුපියාණන් වහන්සේ පිරිනිවන් පා වදාළ කුසිනාරාව හෙවත් බුදුගල.
(පින්තූර මූලාශ්‍රය http://www.panoramio.com/photo/46471253)
බුදුගල පිහිටා ඇත්තේ රත්නපුර දිස්ත්‍රික්කයේ කල්තොට ප්‍රාදේශීය ලේකම් කොටසේය. රත්නපුර සිට බලන්ගොඩට ගොස් බලන්ගොඩින් දකුණට හැරී කල්තොට පාරේ කි.මී.3 ක් පමණ ගිය පසු බුදුගල රජමහා විහාරය හමු වෙයි. ගොඩකවෙල සිට වැලිගෙපොලටත්,වැලිගෙපොල සිට කල්තොට පාරේ දියවින්න පසුකර කි.මී.5 ක් පමණ ගිය පසු බුදුගල රජමහා විහාරය හමු වේ. තණමල්විල හබ්බෙගමුව හරහා බලන්ගොඩ යන පාරෙන් ද මෙම ස්ථානයට පැමිණිය හැකිය.
